Aaaaaaalllles over de Faroer

De Faroer – een hoog-Schots en Noors aandoend eilandrijk niet groter dan Drenthe met iets meer dan 700 kilometer wegennet. We hebben alle wegen in het hele land gereden, alle dorpen gezien en alle gehuchten (soms van slechts 1 huis, die toch als een trots geel blokje met een dorpsnaam op de kaart stonden) van de eilanden met romantische namen als Eysturoy, Streymoy, Vagar, Kunoy, Bordoy, Vidoy. Alleen de eilanden waar je per tunnel naartoe kon - er zijn er nog een paar alleen bereikbaar per boot, en de meeste daarvan hebben ook geen wegen, alleen schapen en een enkel huisje. Zoals Davy zegt: huisje, beestje, beestje. Want boompjes zijn hier niet, het hele land ligt noordelijker dan de boomgrens en alleen met veel moeite onderhouden tuinen of kerkhoven hebben dus soms een boom. (In het kerkje van Saksun vertelde ons een trotse priester in een zwart kazuifel met veel knopen: “This is like Paradise!”. En Davy meteen eroverheen: “Yes, and like Paradise, there is only one tree!”

Het land heeft 40.000 inwoners en 100.000 schapen, 50 paarden (zeggen ze met enige trots in het boekje, opgekweekt van toen er nog maar 5 echte Faroerse raspaarden waren) en ongeveer evenveel koeien. Het licht is hier blauwig, noordelijk, beïnvloed door het alomtegenwoordige water. Ook het leven kent alleen invloed van de zee – ieder stadje kent zijn haventje, visserkleding hangt in de supermarkt te koop, vissers die hun loon hebben ontvangen zwerven dronken als torren door de havensteden, (en ze willen ons als buitenlanders altijd uitnodigen en tracteren en dat kunnen ze met een dubbele tong nog steeds in het Engels); en vis is hier bijvoorbeeld niet in de winkels te koop, wordt niet in de restaurants geserveerd, want is niet sjiek – vis vang je, of die laat je vangen door een familielid of kennis. Vis is gratis, al eeuwen.

De moderne tijden zijn hier ook wel doorgedrongen. In veel dorpjes is wel ergens een hotspot te vinden waar ik snel mijn emailberichten kan downloaden en versturen. En waar ik zelfs, op een opwindende moment, in tien minuten op een door Zoekwekker getipte Hohe Messe-partij had geboden, het bod aanvaard werd, en de partij per telebankieren betaald en besteld had! Het was moeilijker dan anders om los te laten wat er thuis allemaal gebeurde. Het voelde alsof we in vliegende vaart rennend ons ineens boven de afgrond van de vakantie waren gaan bevinden… en nog een poosje doorrenden, ik in elk geval wel. De week voor de vakantie bevatte een tentamen, een gestolen fiets, een prachtig groot concert met de Hohe Messe van Bach en drie repetities daarvoor, eindejaarsfeestje van de Cantorij, het overlijden van Lex en een dagje helpen bij Inge met de voorbereidingen voor de begrafenis, zingen op de begrafenis van Ria’s vader, de verjaardag van Jasper, nog een enkele klant, het voorbereiden van de vakantie en inpakken van de auto, het afsluiten van ons toch nog nieuw aanvoelende huis… en op de donderdagochtend, onze vertrekdag, de begrafenis van Lex, waarvan me bijstaat hoe we als oudere, grijzere studievrienden bijelkaar stonden en ons verwonderden over hoe het leven blijkbaar lopen kan; ontroerende en humoristische verhalen over zijn leven door Inge en de zussen van Lex; hoe de zon plotseling stralend scheen op het moment dat de deuren zich openden en de kist naar buiten werd begeleid, de zonnige, groene, prachtige begraafplaats op, met de hele stoet van bezoekers erachteraan rondom het middenperk… En van daaruit vertrokken we, met een korte tussenstop op het kantoor, naar Hanstholm, in het noorden van Denemarken. De boot zou zaterdagmiddag vertrekken naar de Faroer. De rit lukte, we sliepen aan de snelweg op een prachtige Deense plek, dat scheelde weer tijd. En na een landerige dag op de boot en twee nachten in een couchettehokje met 6 bedden waar we verrukkelijk en lang sliepen, kwamen we aan op de Faroer.

Tien hele dagen hebben we hier in alle rust de tijd om het land te verkennen en ook mijn nieuwe wonderbaarlijke camera uit te proberen, op nietsvermoedende snippen en scholeksters, op donkere en verre beelden, op zon en mist. We spelen met de kleurtint en de isowaarde en genieten van alle mogelijkheden en de prachtige resultaten. Zomaar gemakkelijk een foto kunnen maken van een sterntje dat net in het water duikt om een visje te pakken… of in de donkere schemering van bewegende boten op verre afstand… of van puffins, die grappige koddige vogels, die we zagen op een opnieuw late wandeling (we waren door vogelaars getipt dat dat de juiste tijd was) tegen de kliffen op bij Gjógv. Een steile wandeling maar heel opwindend om zo hoog boven het dal te zijn en de puffins bijna binnen handbereik te ontmoeten!

Tien hele dagen om het land te zien waar schapenwol weinig waard is en de schapen bijgevolg met lange, slordige rasta-bontjassen blijven lopen. De bezienswaardigheden hebben een hoog betrekkelijkheidsgehalte: ruïne van en kathedraaltje met houten beschermdeksel, rotsblok dat wiebelt in de branding, het oude huisje waar ooit de pastoor in woonde, een brug “over de Atlantische oceaan”, een zeewaterval. De onofficiële bezienswaardigheden boeien ons meer: paardebloempluis vol kletsnatte druppels van de mist; de wegens weinig regenval klauterbare kamerbrede rivierbedding met interessante ronde gesleten vormen en kleuren rondom de zeewaterval; flikflooiende zeemeeuwen, tuinen met huisvlijtbeeldjes van geraapte schapenwol, totempalen, een zondags kerkje waar 3 mannen luidkeels de laatste hymne met bijna-bekende melodie meezingen en een kind na de dienst nog even Stille Nacht op het orgel mag oefenen…

En nooit is er haast, want donker wordt het hier niet, tenminste niet tot een uur of 12 ’s nachts, dan komt er een donkere schemering op, die wat blauwer wordt… en dan weer lichter ochtendgloort. Niet erg dus om een uurtje te verslapen met een middagdut. Maar weer jammer voor het vuurwerk dat we zagen afsteken in Rituvik – bij klaarlichte avond… Maar wat het meest opvalt, het meest boeit, is de enorme uitgestrekte ongereptheid van de bergen en dalen. Zo weinig mensen op zoveel land – je zou willen dat het overal zo was dat het land zo de overhand mocht houden en de mensen er zo weinig aan hadden veranderd.

Veel wild is hier niet – vogels, konijnen, een enkele zeehond, en allerhand vissen natuurlijk. Op een avond wandelden we in een dorpje toen we geroepen werden door een mevrouw – ze wees: er zijn walvissen in de baai! En inderdaad, in de buurt van een paar bootjes zwom een school grienden, zwarte walvissen met een lengte tot 5 meter. Ze buitelden en sprongen. Maar allengs werd het scenario ons duidelijker – en grimmiger. In opwinding stonden veel mensen buiten hun huizen te kijken, en ook langs de weg het dorp uit stond een langzaam rijdende file van auto’s die het schouwspel volgden. We besloten dat het vast een bijzondere gebeurtenis was, nu wel een paar procent van de totale bevolking van het land met belangstelling stond te kijken! Steeds meer schepen en scheepjes voegden zich bij de vloot, en op een gegeven moment waren er wel 50 die de walvissen volgden – en opjoegen, de fjord door. Af en toe lagen ze verdacht stil, totdat iemand weer joelde of toeterde dat hij ze gezien had. Een enkele keer bleken de boten te ver gevaren en raceten ze gezamenlijk een paar honderd meter terug, vijftig witte strepen in het water.

Urenlang volgden we, samen met velen, de voortgang. Iemand vertelde ons dat het de bedoeling was, dat de walvissen op een strand gedreven zouden worden, en dan gevangen. We vroegen na of men al wist welk strand, en werden verwezen naar het dorpje voorbij de rode hijskraan. Het was in acht jaar niet meer voorgekomen dat er daar walvissen aan land zouden komen. Het dorp was dan ook uitgelopen, met veel jonge en oude stoere mannen met harpoenmessen, haakmessen, en touwen. Ik was blij dat ik op het schouwspel was voorbereid door een foto te zien van veel walvissen op een strand… met rood water in de zee. Want ondanks het inmiddels zeer late uur (uur of 1 ’s nachts) was er nog voldoende licht om te zien hoe de zee rood kleurde toen de boten de eerste walvissen opjoegen in de richting van het strand, die snel aan de haak werden geslagen door mannen die wel een uur tot over hun middel in water van 11 graden bleven ploeteren, waarna de beesten naar het strand werden getrokken met een touw aan de haak, en razendsnel werden opengesneden zodat de ruggengraat gebroken kon worden en de walvis daarmee meteen dood was. Gruwelijk – nee het voelde niet gruwelijk. Het was een zo efficient mogelijk, zo vlot mogelijk, slachten van vleesdieren. (Wellicht hielp het wel dat de grienden er nauwelijk geluid bij maakten).

Ooit bestond 50% van de vleesvoorziening van dit land uit griendenvlees en - vet. Het is gekookt met aardappels een gerecht waar vissers van smullen. Maar Nederlanders die een stukje griend hadden geruild voor een blikje bier vertelden ons dat het hun smaak bepaald niet was, en nog taai ook…. We hoorden dat er soms wel 600 per keer gevangen werden, dan kregen ook de opgroeiende jongens een kans om er een te vangen, maar ditmaal ving men er “slechts” 25. Grienden zijn niet zeldzaam… Diverse vissers vroegen ons of we ertegen waren, of we “van Greenpeace” waren. Davy zei dat hij zelf toch ook vlees at, dus dat het net zo erg was als koeien slachten. Een Noorse toerist raadde me aan om mijn fotoos naar een Europese krant te sturen, dat zou geld opleveren…

Het hele dorp was uitgelopen en diverse kinderen en vrouwen poseerden voor elkaar op de foto terwijl ze een staartvin vasthielden. Ook wij voelden met gemengde gevoelens even aan een huid – verrassend glad en rubberachtig. Davy was vooral geinteresseerd in de manier waarop de vangst verdeeld werd. De politie heeft deze nobele taak. De eerste volledige, enorme griend gaat naar degene die de school gevonden heeft en als eerste iedereen heeft ingelicht. Alle vangers en vaarders krijgen ook wat. Als er nog meer over is, krijgen de bejaarde vissers in bejaardentehuizen wat – want het is een lekkernij en zij kunnen ze niet meer helpen vangen. Dan gaat er wat naar de ziekenhuizen, naar het dorp waar de vangst is, naar andere dorpen waar lang niets is gevangen… en steeds verder het land in.

Nadat de enorme grienden uit het water getakeld waren, werden ze op de kade gemeten (van oog tot anus), er werd een nummer ingekerfd, en ze werden tentoongesteld op de kade. De volgende ochtend kwam dan de politie met een megafoon vertellen hoeveel iedereen zou krijgen en wie welk nummer walvis kregen. Dan gingen de mensen zelf aan de slag om brede repen vel-met-vet eraf te schillen en daarna in moten het donkerrode vlees daarop te leggen. Ook en aantal kinderen waren met hun zakmesje ernstig in de weer om ook te helpen snijden – zij kregen een staart of een vin om aan te werken (dat is toch afval). Nog kleinere kinderen stonden soms bovenop de grote wallevis of raakten hem met plezier aan. Gemiddeld had iedereen wel een flinke kuip vol met vet en vlees om mee naar huis te nemen. Fomaat babybadje en groter. Het vlees wordt gezouten en kan dan meerdere jaren worden goedgehouden…

Vanochtend de vreemde ervaring om gewekt te worden door een schaap wat zich schuurt tegen de auto - zelfs op het dak, lijkt wel. Misschien was dat een verdwaalde zeemeeuw. Vanmiddag zullen we weer inschepen met onze auto en maximaal 3 kg voedsel per persoon, op weg naar IJsland. Kort vaartje dit keer, van ’s avonds 6 tot ’s ochtends 9. De Faroerse frisheid neem ik mee… de IJslandse warme bronnen lonken…

Tot dan!

Karen